Refluks przełykowy i żołądkowy to powszechny problem zdrowotny, który dotyka dorosłych i dzieci. Schorzenie to związane jest z cofaniem się treści żołądkowej do przełyku, a to z kolei prowadzi do nieprzyjemnych objawów takich jak zgaga, ból za mostkiem czy uczucie pieczenia. Lekarze i dietetycy podkreślają, że dużą rolę w leczeniu i łagodzeniu dolegliwości odgrywa dieta. Odpowiednio dobrany jadłospis może nie tylko zmniejszyć częstotliwość i nasilenie objawów, ale również poprawić komfort życia osób zmagających się z tym problemem. W moim wpisie chciałabym przybliżyć Ci temat tego schorzenia i najważniejsze zalecenia diety przy refluksie.
Refluks przełykowy: co to jest i jak się objawia?
Refluks przełykowy nazywany także refluksem żołądkowo-przełykowym (GERD) polega na cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. U zdrowej osoby dolny zwieracz przełyku działa jak bariera, która zapobiega przedostawaniu się pokarmu z powrotem do przełyku. W przypadku osłabienia lub nieprawidłowego działania tego mięśnia treść żołądkowa wraz z kwasem solnym może przedostawać się do górnych odcinków przewodu pokarmowego. Długotrwałe występowanie tego zjawiska prowadzi do podrażnienia błony śluzowej przełyku. Najczęstszym objawem refluksu jest zgaga, czyli pieczenie w okolicy mostka. Może pojawiać się szczególnie po posiłkach lub w pozycji leżącej – wówczas treść żołądkowa łatwiej cofa się do przełyku. Wielu pacjentów odczuwa także ból w klatce piersiowej, uczucie kwasu lub gorzkiego posmaku w ustach i odbijanie się. Dolegliwości te mogą nasilać się po spożyciu tłustych, pikantnych lub kwaśnych potraw, a także po wypiciu kawy czy alkoholu. Innymi objawami refluksu są problemy z przełykaniem, uczucie pełności w nadbrzuszu oraz przewlekły kaszel, który wynika z podrażnienia dróg oddechowych przez cofającą się treść żołądkową. U części osób pojawia się również chrypka, suchość w gardle lub nieprzyjemny zapach z ust. Objawy refluksu mogą obniżać komfort życia i prowadzić do poważniejszych powikłań – nie należy ich bagatelizować. Właściwie skomponowany jadłospis oraz zdrowy tryb życia mogą skutecznie ograniczyć objawy schorzenia.
Refluks dieta: ogólne zalecenia
Wspomniałam już, że zbilansowana dieta jest jednym z podstawowych elementów terapii refluksu. Powinnaś zatem wyeliminować produkty, które nasilają objawy choroby i wdrożyć zdrowe nawyki żywieniowe.
Kilka najważniejszych zasad w diecie refluksowej:
- Unikanie produktów zwiększających wydzielanie kwasu solnego
Należą do nich potrawy tłuste, smażone, pikantne i kwaśne. Tłuszcze opóźniają opróżnianie żołądka, a to sprzyja cofaniu się treści pokarmowej. Wybieraj zatem lekkostrawne dania gotowane na parze, pieczone bez tłuszczu lub duszone.
- Jedzenie mniejszych porcji
Przepełniony żołądek oznacza większe ryzyko cofania treści pokarmowej do przełyku. Spożywaj więc 4-5 niewielkich posiłków w ciągu dnia zamiast 2-3 obfitych. Kolację zjedz najpóźniej 2-3 godziny przed snem – żołądek będzie miał wystarczającą ilość czasu na strawienie pokarmu.
- Unikanie mocnej kawy, herbaty i napojów gazowanych
Dieta na refluks polega również na ograniczeniu napojów drażniących błonę śluzową przełyku. Zaliczymy do nich: kawę, mocną herbatę, napoje gazowane i alkohol.
- Eliminacja surowych warzyw i owoców o wysokiej kwasowości
Cytrusy, pomidory, cebula, czosnek czy papryka mogą podrażniać błonę śluzową przełyku. Zastąp je gotowanymi warzywami i owocami o łagodniejszym działaniu, np. marchew, banany, dynia.
- Ograniczenie słodyczy i produktów wysoko przetworzonych
Cukier, czekolada, ciasta oraz fast foody sprzyjają nadkwasocie i obciążają układ trawienny. Dieta przy refluksie to zdrowe przekąski, np. pieczone jabłko, budyń czy jogurt naturalny.
- Posiłki bez pośpiechu
Dokładne przeżuwanie każdego kęsa oraz spokojne jedzenie sprzyja lepszemu trawieniu i zmniejsza ryzyko wystąpienia objawów refluksu. Zwróć także uwagę na pozycję ciała po posiłku – unikaj leżenia i pochylania się.
Czego nie jeść przy refluksie?
W tej części skupię się na grupach produktów, które należy wyeliminować w diecie refluksowej. Niektóre dania mogą prowadzić do podrażnienia błony śluzowej przełyku oraz nasilenia objawów takich jak zgaga, ból w klatce piersiowej czy uczucie pieczenia. Jednym z największych wrogów osób cierpiących na refluks są tłuste potrawy, szczególnie smażone na głębokim tłuszczu. Produkty te spowalniają opróżnianie żołądka i zwiększają ciśnienie w jego wnętrzu – sprzyja to cofaniu się treści pokarmowej do przełyku. Z diety na refluks wyeliminuj fast foody, tłuste mięsa, ciężkie sosy i dania panierowane. Ostre przyprawy i pikantne dania również nasilają objawy schorzenia – unikaj więc papryczek chili, pieprzu, ostrej musztardy czy czosnku. Kolejnym istotnym elementem diety, którego powinnaś unikać, są produkty o wysokiej kwasowości, czyli pomarańcze, cytryny, grejpfruty i ananasy. Dieta na refluks zakłada także wyeliminowanie napojów gazowanych, kawy, mocnej herbaty i alkoholu. Do grup produktów nasilających objawy zaliczymy także słodycze, czekoladę, cebulę i czosnek.
Co jeść przy refluksie? Co pomaga w zmniejszeniu objawów?
Dieta przy refluksie powinna opierać się na produktach łagodnych dla układu pokarmowego, które nie podrażniają błony śluzowej przełyku i jednocześnie wspierają procesy trawienne. Szczególnie polecam Ci warzywa gotowane na parze lub pieczone – są one lekkostrawne i nie obciążają żołądka. Do grupy warzyw polecanych przy refluksie należą: marchew, brokuły, dynia, cukinia oraz buraki. W przykładowym menu przy refluksie powinny znaleźć się także owoce o niskiej kwasowości, czyli banany, jabłka, gruszki i melony.
Białko odgrywa ważną rolę w diecie przy refluksie, ale należy wybierać te w lekkostrawnej formie. W jadłospisie wykorzystaj więc chude mięso (indyk, kurczak) oraz ryby. Sięgaj także po roślinne źródła białka, np. tofu lub ciecierzycę. W diecie antyrefluksowej polecane są również produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu, czyli jogurty naturalne, kefiry, chudy twaróg.
Dieta przy refluksie: porady dietetyka
Opracowałam dla Ciebie kilka praktycznych wskazówek dotyczących diety na nadkwasotę. Odpowiednie pieczywo, warzywa, napoje i śniadania pomogą Ci złagodzić objawy choroby i zatroszczą się o zdrowie układu pokarmowego.
Jaki chleb przy refluksie?
Temat pieczywa w diecie na refluks budzi spore kontrowersje u specjalistów do spraw żywienia i lekarzy. Założeniem diety antyrefluksowej jest bowiem odciążenie żołądka za pomocą lekkostrawnych potraw. Wynika z tego, że powinniśmy unikać pieczywa razowego na bazie mąk 1850 i 2000 – niektóre badania naukowe pokazują, że duża ilość błonnika zwiększa zgagę. Ogólne zalecenia żywieniowe mówią jednak, że należy dostarczać błonnika, który zwiększa uczucie sytości i pomaga w trawieniu. Polecam moim pacjentkom wypróbowanie pieczywa graham lub razowego i obserwowanie objawów ze strony układu pokarmowego. Postaw na wysoką jakość chleba lub bułek bez konserwantów i sztucznych barwników.
Jakie warzywa przy refluksie?
Warzywa stanowią bardzo ważny fundament zbilansowanej diety refluksowej. Doskonałym wyborem są gotowane warzywa, np. marchew, dynia, cukinia czy ziemniaki, które neutralizują nadmiar kwasu żołądkowego i przynoszą ulgę w dolegliwościach. Polecam Ci także kalafiora i brokuły gotowane na parze. Sięgaj także po warzywa korzeniowe i liściaste, czyli sałatę i szpinak. Istotne jest również odpowiednie przygotowanie, a smażenie i panierowanie warzyw jest niewskazane. Spożywaj je w formie gotowanej, pieczonej lub duszonej – ułatwia to trawienie i pomaga w łagodzeniu objawów refluksu.
Co pić na refluks?
Nawodnienie organizmu jest istotną częścią diety na zgagę. Najlepszym wyborem będzie niegazowana woda mineralna, która nie powoduje rozciągania żołądka ani nie zwiększa ciśnienia w jego wnętrzu. Pij ją małymi łykami w ciągu dnia – pomaga to w neutralizowaniu kwasu żołądkowego i łagodzi uczucie pieczenia w przełyku. Dobrym rozwiązaniem są także napary ziołowe, które działają kojąco na układ pokarmowy. Do polecanych ziół zaliczymy: rumianek, melisę, koper włoski. Alternatywą mogą być delikatne napoje roślinne, np. mleko migdałowe lub owsiane, które mają działanie alkalizujące i łagodzące. Przy refluksie możesz pić wodę z dodatkiem niewielkiej ilości imbiru – wspomaga on trawienie i zmniejsza ryzyko cofania się treści pokarmowej do przełyku.
Śniadanie przy refluksie
Pierwszy posiłek dnia powinien być lekkostrawny, sycący i delikatny dla układu pokarmowego. Przykładowe menu przy refluksie to płatki owsiane na mleku roślinnym z bananem i garścią migdałów. Owsianka łagodzi podrażnienia, dostarcza błonnika i wspiera pracę przewodu pokarmowego. Innym pomysłem na śniadanie przy refluksie jest pieczywo graham z chudym twarogiem lub jajkiem na miękko. Dodaj do kanapek sałatę masłową, ogórka bez skórki i pokrojoną w słupki marchewkę.
Dieta przy refluksie żołądkowym wymaga wprowadzenia świadomych zmian w sposobie żywienia. Powinnaś unikać produktów, które podrażniają układ pokarmowy: tłuste i smażone dania, kwaśne owoce, pikantne produkty i napoje gazowane. Zamiast tego sięgaj po lekkostrawne dania łagodzące objawy refluksu i wspierające regenerację błony śluzowej. Pamiętaj, że bardzo istotny jest wybór odpowiedniego pieczywa, warzyw, owoców i napojów.
Bibliografia:
- Ciborowska H., Dietetyka Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2021.
- Dutkowiak R., Rola diety i stylu życia w leczeniu choroby refluksowej przełyku, 2012.
- Grzymisławski M., Dietetyka kliniczna, Warszawa 2019.
- Korzonek M., Choroba refluksowa przełyku (GERD) – problem wciąż aktualny, Warszawa 2014.
- Włodarek D., Dietoterapia, Warszawa 2014.

mgr Ewa Zduńczyk
dietetyk i psychodietetyk
Ukończyłam magisterskie studia z dietetyki na Wydziale Lekarskim Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Należę do prestiżowego stowarzyszenia dietetyków Academy of Nutrition and Dietetics (USA). Ukończyłam także szkolenia School of Insulin Resistance Therapy organizowanych przez Fundację Insulinooporność i znajduję się na liście specjalistów polecanych dla insulinoopornych. Od wielu lat pracuję z kobietami w drodze do równowagi hormonalnej i dzielę się z nimi moją wiedzą i doświadczeniem.